تئوری توطئه در "...و اینک آخرالزمان"

هالیوودی کردن یک تئوری کهنه  

"تئوری توطئه" عنوان قسمت 27 از مجموعه مستند "...و اینک آخرالزمان" است که ساعات 12/45 ، 19/45 و 22/35 پنجشنبه 15 تیرماه از شبکه خبر پخش می شود.

 مفهوم توهم توطئه یا تئوری توطئه (Theory  Conspiracy) از جمله ابعاد ایدئولوژیک سینمای غرب امروز است که به کرات در فیلم ها با داستان ها و قصه های مختلف به تصویر کشیده شده است.

سِر کارل رایموند پوپر احتمالاً نخستین اندیشه‎ پرداز دنیای غرب است که مفهومی به‌نام "توهّم توطئه" را به حربه‌ای نظری علیه کسانی بدل کرد که بر نقش دسیسه‌های کانون های پنهان سلطه ‎گر در تحولات دنیای امروزین تأکید دارند. اما "تئوری توطئه" مانند هر یک از اجزای ایدئولوژی غرب صلیبی/صهیونی  از تئوری بافی های امثال کارل پوپر به فرهنگ و ادبیات و سپس سینمای غرب و آمریکا راه یافت.

اگرچه مفهوم "تئوری توطئه" بیشتر کاربرد ژورنالیستی دارد تا علمی. به‌عبارت دیگر، نوعی حربه تبلیغاتی است برای بستن دهان کسانی که به پژوهش در لایه‌های پنهان سیاست و تاریخ علاقمندند؛ یعنی به عرصه‌ای که از آن با ‌عنوان فراسیاست Para politics یاد می‌شود. در واقع مفهوم "تئوری توطئه" ، فاقد هرگونه تعریف و ارزش علمی است ، دامنه کاربرد آن روشن نیست و لاجرم کسی را که در این زمینه قلم می‌زند به سطحی‌نگری و تناقضات جدّی وادار می‌کند. توجه کنیم که این امر به "تئوری توطئه" محدود نیست بلکه در مورد برخی دیگر از مفاهیم نظری در عرصه اندیشه سیاسی نیز صادق است.

علیرغم این ضعف جدی تئوریک اما "تئوری توطئه" بخش قابل توجهی از فیلم های مهم دهه نخست هزاره سوم میلادی را دربرگرفت . فیلم هایی که به انحآء مختلف هرگونه اعتقاد به طرح های پنهان و دست های پشت پرده را توهم توطئه تلقی کرده و در واقع باور به طرح های استعماری و امپریالیستی را به سخره و مضحکه می گرفتند.

فیلم هایی مانند "بعد از خواندن، بسوزان" ساخته برادران کوئن  در سال 2008 که جاسوسی و رد و بدل شدن اطلاعات در جنگ سرد را به سخره می گرفت و یا فیلم "شاتر آیلند" به کارگردانی مارتین اسکورسیزی در سال 2010 که همه ماجرای فرار یک بیمار روانی خطرناک از تیمارستانی در جزیره شاتر و همچنین برعهده گرفتن تحقیقات آن را ناشی از توهمات یکی از همان بیماران نشان می داد که ظاهرا خود را یک کاراگاه پلیس می دانست.

نمایش تصاویر یا بخش هایی از فیلم های "هرکول" ، " تئوری توطئه" ، "حشره" ،  "یک ذهن زیبا" ، "شاتر آیلند" و "بعد از خواندن ، بسوزان" از جمله بخش های این قسمت از مجموعه مستند "...و اینک آخرالزمان" است.

مجموعه مستند "...واینک آخرالزمان" به نویسندگی و کارگردانی سعید مستغاثی توسط رضا جعفریان در 30 قسمت برای گروه سیاسی شبکه خبر تهیه شده است.