روزگاری که بغداد عروس شهرهای جهان بود
یک مسجد در مرکز و محور ، مدرسه و کتابخانه ای در کنارش ، حمام آن سوتر و یک بازار سرپوشیده سوی دیگر ، اساس و بنیاد یک شهر اسلامی را در قرون طلایی تمدن اسلامی تشکیل می داد، یعنی مجموعه ای از دین و علم و تجارت و بهداشت تحت یک ساختار معماری توحیدی و وحدت گرا که در کلیت از نوع سبک زندگی اسلامی و اندیشه و باورهای دینی نشات می گرفت. درست برعکس اساس یک شهر غربی که یک بار یا کافه ، هتل ، بانک و کلانتر، اصل و محور آن را تشکیل می داد، مجموعه ای که از سبک زندگی مادی، بی بندو بارانه، سرمایه سالارانه و شرارت آمیز غرب وحشی وحشی (عنوانی که خود بر ریشه های های مدنیت غرب امروز نهاده اند) ناشی می شد.
"شهر اسلامی" عنوان دوازدهمین قسمت مجموعه مستند "تمدن آسمانی" است که قرار است جمعه 12 تیرماه از شبکه خبر پخش شود. در این قسمت نشان داده می شود که چگونه براساس اندیشه و تفکرات و باورهای اسلامی، عناصر اصلی و محوری یک شهر اسلامی (آنچنانکه در بالا آمد) شکل گرفته و در کنار هم قرار می گیرد.
مسجد جامع در اصلی ترین محور و در کنارش مدرسه و مکان آموزش و تعلیم و در کنار آنها کتابخانه و حمام و بازار بوجود آمد و محلات در کنارشان شکل گرفت و شهر اسلامی نمایان گردید. این الگو در تمام سرزمین های اسلامی از شرق تا غرب یکسان بود.
در این قسمت از مجموعه "تمدن آسمانی" ، نمونه ها و مصادیق این سبک مدنیت اسلامی را در شهرهای گرانادا، سمرقند، بغداد، میبد قدیم، سلیمانیه، نیشابور قدیم و اصفهان مشاهده کرده و عناصر مختلف آن ضمن نمایش تصویری مورد تحلیل و تبیین قرار می گیرند.
یکی از جهانگردان اروپایی در سفر به بغداد قرن چهارم و پنجم هجری مشاهدات و ملاحظات خویش از این شهر مرکزی تمدن اسلامی را چنین روایت می کند:
"...تمامی این نواحی به طرز مطبوع و دقیقی پوشیده از باغ و بستان و خانه های ییلاقی و تفرجگاههای زیبا بود و در تمام این اماکن ، بازار ، مسجد و حمام هم وجود داشت. آنها برای مایل ها هر دو طرف رودخانه ها را درخشان کرده بودند. اما آنچه این شهر را بزرگترین شهر دنیا کرده ، تنها این مناظر زیبا نبودند، بلکه دانشمندانی هستند که جواهر دنیا به حساب می آیند..."
در ادامه با بررسی حمام ، به عنوان یکی از عناصر مدنیت اسلامی و نقش آن در سبک زندگی اسلامی آشنا می شویم که نمونه هایش در حمام فین کاشان، حمام علی قلی آقای اصفهان و حمام وکیل شیراز به نمایش درمی آید.
همچنین در معرفی بازار، به عنوان یکی دیگر از عناصر شهرسازی اسلامی ، بازار اصفهان از میدان عتیق تا میدان نقش جهان ، بازار تبریز و بازار وکیل شیراز در قاب دوربین مجموعه "تمدن آسمانی" قرار می گیرد.
در این قسمت از مجموعه مستند "تمدن آسمانی" ، اساتید و کارشناسانی همچون دکتر مهدی محمد زاده (رییس دانشکده هنرهای اسلامی تبریز)، دکتر اسدالله شفیع زاده (رییس دانشکده فنی و مهندسی دانشگاه آزاد اسلامی اهر)، دکتر ایمان زکریایی کرمانی (مدیر گروه صنایع دستی دانشگاه هنر اصفهان) ، دکتر عبدالله جبل عاملی (استاد تاریخ معماری اسلامی دانشگاه هنر اصفهان)، صادق اسماعیل (استاد زیلو بافی در میبد)، عبدالعظیم پویا (محقق و کارشناس تاریخ تمدن) و عباس مهری (کارشناس تاریخ ) حضور دارند.
مجموعه مستند "تمدن آسمانی" به نویسندگی و کارگردانی سعید مستغاثی و تهیه کنندگی رضا جعفریان در 30 قسمت برای گروه مستند شبکه خبر تولید شده و روزهای جمعه در ساعات 30/08 صبح ، 15/15 بعد از ظهر و 20/00 نیمه شب از این شبکه پخش می شود.