یک شگفتی دیگر برای سینمای ایران
این دومین شگفتی امسال سینمای ایران پس از فیلم "محمد رسول الله" (صلی الله علیه و آله) بود. یک انمیشن بلند داستانی که خیلی زود و برخلاف همه پیش بینی ها، فروش میلیاردی را پشت سر گذارد و مخاطبان بسیاری خصوصا از گروه کودکان را به خود جذب کرد. پاسخی در خور و شایسته به یکی از کاستی ها و نقائص عمده این سینما در طول سالیان گذشته، سینمایی که همواره افتخار نزدیک به 60 سال تجربه ساخت انیمیشن را برای خود در بوق کرده اما هنوز نتوانسته بود در سطح استانداردهای بین المللی، یک انیمیشن بلند داستانی را تولید نماید و این به عنوان یک سوال بی پاسخ برای مخاطبان این سینما باقی بود. در حالی که انیمیشن بلند داستانی، سالهاست در سینمای استاندارد جهان، یکی از پرمخاطب ترین آثار بوده و هست و جمعی از برفروش ترین فیلم های تاریخ سینما را همین کارتون های داستانی تشکیل داده و می دهند. کارتون هایی که امروزه دیگر نه تنها مخاطب کودک که به قول معروف تا سن 90 سالگی را جذب خود می کند.
شاید اگر قرار باشد تعداد انیمیشن های بلند داستانی را در سینمای ایران، لیست کنیم، از تعداد انگشتان یک دست فراتر نرود. لیستی که اعضای آن اغلب با شکست در جلب مخاطب مواجه شده و یا اکران مطلوبی پیدا نکرده و یا اساسا به اکران عمومی نرسیدند. آخرین فیلم های این لیست، دو انیمیشن "جمشید و خورشید" و "تهران 1500" بودند که این آخری، تقریبا فروش بهتری نسبت به انیمیشن های قبلی یافت اما با توجه به هزینه و وقت بسیاری که صرف ساخت آن شده بود، به هیچوجه نتوانست راه را برای ساخت انیمیشن های بعدی باز نماید. خصوصا اینکه "تهران 1500" اساسا انیمیشنی برای بزرگسالان بود با کاراکترهایی که براساس بازیگران معروف طراحی شده و همان بازیگران نیز صداپیشه شخصیت های یاد شده بودند.
در واقع انیمیشن های "جمشید و خورشید" و "تهران 1500" سعی کردند براساس الگوی موفقیت کارتون های هالیوودی عمل کرده و بازیگران معروف را به صحنه دوبله کاراکترهای کارتونی کشانده و از این راه، مخاطبان خود را افزایش دهند. آنچه سالهاست در هالیوود و برای انیمیشن های میلیاردی آنها رواج دارد. چنانچه گاهی دستمزد هنرپیشه های معروفی که به جای شخصیت های انیمیشن حرف می زنند، چندین برابر بودجه کل کار می شود.
انیمیشن "تهران 1500" از یک الگوی دیگر هالیوودی نیز استفاده کرده بود و آن بوجود آوردن موقعیت های فانتزی در شرایطی ناهمزمان برای شخصیت ها و فضاهای امروزی بود. اینکه کاراکترهایی با خصوصیات آشنای امروز ایران به سال 1500 با ویژگی های بسیار متفاوت برده شوند، خود می تواند موقعیت های طنز آمیزی ایجاد نماید که ماهیتا برای جلب تماشاگر کافی است. اما متاسفانه با وجود همه این تمهیدات، آنچنان که انتظار می رفت، انیمیشن های یاد شده توفیق کسب نکرده و کسی آنها را جدی نگرفت.
از همین روی، وقتی سخن از انیمیشنی دیگر به نام "شاهزاده روم" به میان آمد که از قضا، هیچیک از تمهیدات فوق را هم به کار نبسته بود، یعنی نه از هنرپیشه های معروف برای دوبله کاراکترهای خویش بهره گرفته بود و نه از موقعیت های طنز زمانی استفاده نموده بود، همه چشم اندازها و انتظارات به یک نقطه ختم شد؛ یک شکست دیگر برای انیمیشن ایران! "شاهزاده روم" با روایتی کاملا کلاسیک و یک قصه تاریخی معمولی که در نگاه اول ، یک انیمیشن بود که تقریبا امکان نداشت هیچ شانسی برای موفقیتش در جذب مخاطب قائل گردید.
اما "شاهزاده روم" نه تنها در جذب مخاطب ، آن هم مخاطب کودک موفق شد و از همین روی فروش نسبتا مناسبی هم پیدا کرد بلکه راه ساخت انیمیشن های موفق را برای سینمای ایران باز کرد.
اگر مخاطب کودک نمی توانست از روابط آن راننده تاکسی تهران سال 1500 (با نوع اخلاق و رفتار خاص) و دختری که از سیاره ای دیگر می آمد (با همان تیپ دختر خانواده مرفه امروزی) ، سر در بیاورد اما به خوبی می تواند با دختری که توسط یک فرشته پروانه ای راهنمایی شده و از شر جادوگری با خفاشی دست آموز می گریزد تا به سرنوشت شگفت انگیز خود برسد، ارتباط برقرار نماید.
تماشاگر خردسال انیمیشن "شاهزاده روم" برای فرار و گریزهای آن پروانه از دست خفاش، نگران و در عین حال شادمان شده، از ناکامی های خفاش و صاحب غول پیکرش در دل خوشحال می گردد، از خواب و رویاهای حقیقی دختر و حضور در نزد شخصیت هایی بزرگ که با هاله ای از پروانه مشخص شده اند، حیرت زده شده و با دو بچه بازیگوش اما دانا و موثر (یکی در روم و دیگری در عراق) همراه گردیده تا از یک سوی، شاهزاده را از جهنم جنگ به در برد و از دیگر سو،راه را برای تحقق آرزوی شاهزاده و رسیدن به وصال یار هموار سازد آنگونه که پسر بچه بازیگوش آهنگر سامرایی، با گیج کردن نگهبانان منزل حضرت امام هادی (علیه السلام) ، موجب فراهم آمدن زمینه های انجام ماموریت مهم پدرش برای امام شده تا شاهزاده اسیر را نزد امام بیاورد.
سازندگان انیمیشن "شاهزاده روم" برای روایت فوق، ساختارانیمیشنی کلاسیک و جذاب با طراحی ها و رنگ آمیزی چشم نواز و دلنشین برگزیدند تا در درجه اول مخاطب کودک با فضایی کارتونی و رنگین کمانی مواجه شود. برخلاف انیمیشن هایی همچون "جمشید و خورشید" و "تهران 1500" که از نوعی طراحی خاکستری و اسطوره ای (در "جمشید و خورشید") و شبه رئال و فضایی (در "تهران 1500") استفاده شده بود.
اما نکته مهم دیگر انیمیشن "شاهزاده روم" پرداختن به روایتی کمتر گفته شده از ارتباط حضرت ولی عصر (عجل الله تعالی فرجه الشریف) و یکی از مهمترین حواریون حضرت عیسی مسیح یعنی پطرس یا همان شمعون است. براساس این روایت موثق و معتبر، مادر حضرت مهدی (علیه السلام) به نام ملیکا که بعدا نامش به نرجس خاتون تغییر می کند، در واقع یکی از نوادگان پطرس مقدس بوده که در زمان امامت حضرت امام هادی (علیه السلام) دختر امپراطور روم شرقی (بیزانس) محسوب می گردیده است.
در طی جنگ سپاه مسلمانان با امپراتوری روم شرقی و محاصره و تخریب شهر قسطنطنیه ، او به اسارت در آمده و به بغداد آورده می شود. اما حضرت امام هادی (علیه السلام) وی را آزاد کرده و به همسری فرزندش، حضرت امام حسن عسکری (علیه السلام) در می آورند. مولود امام عسکری و نرجس خاتون، که به خاطر توطئه های بنی عباس علیه ائمه اطهار (علیهم اسلام) در پنهان و خفا متولد می شود، همان موعودی است که قرن هاست، بشریت در انتظار ظهور و قیام ایشان به سر می برد.
سازندگان انیمیشن "شاهزاده روم" با هوشمندی و بهره گیری از روایات مستند و معتبر، ملیکا یا شاهزاده روم را از همان روزهای شاهزادگی در قلمرو بیزانس، سرگشته و جستجوگر به دنبال سرنوشتی تاریخی نشان می دهند که علیرغم نامزدی برای یکی از فرماندهان سپاه روم، دست تقدیر الهی، وی را از ازدواج تحمیلی نجات داده و به سوی ایفای نقشی مهم در تاریخ بشریت رهنمون می کند. یک کاراکتر کارتونی در شکل و شمایل پروانه، در طی نیمه نخست "شاهزاده روم"، راهنمای ملیکاست. همان پروانه ای که در نخستین نمای فیلم، ظاهر شده و سپس ما را به همراه خود به درون ماجرا می برد.
و از همان نخستین لحظات نیز خفاشی بد طینت به دنبال اوست که بعدا متوجه می شویم صاحبش از توطئه گران علیه امپراتوری بوده که قصد دارد با برقراری ازدواج فرمانده سپاه روم و ملیکا به سوی قبضه کردن قدرت برود.
خواستگاری حضرت مسیح (علیه السلام) برای نواده ای از فرزندان پیامبر خاتم، که در حالتی رویا گونه برای ملیکا حادث می شود و همچنین مشرف شدن نزد حضرت فاطمه زهرا (علیها السلام) و حضرت مریم که در همان حال اتفاق می افتد، از جمله نقاط جالب توجه حکایت"شاهزاده روم" است که به شکل و فرم بدیعی در اثر قرار گرفته است. گرافیک و طراحی چشم نواز این صحنه ها، به خوبی می تواند مخاطب را جذب حکایت جاری بنماید. همچنین رابطه ندیمه شاهزاده و دختر بچه کوچکش (که از شخصیت های سمپاتیک اثر محسوب می شود) با شاهزاده که در زمان حساس نیز وی را از مهلکه آتش جنگ نجات می دهند، از دیگر محورهای دراماتیک و پیش برنده حکایت محسوب می شوند. همان محوری که قرینه خود را در کسوت مرد آهنگر و پسر بچه با نمکش در سامرا به تماشاگر نشان می دهد. زوجی که همانند ندیمه و دخترش، نقش خود را در جریان رسیدن ملیکا به خانه امام هادی (علیه السلام) و در نتیجه ازدواجش با امام حسن عسکری (علیه السلام) به خوبی ایفا کرده و نشان می دهند.
یکی از مهمترین وجوه موفقیت انیمیشن "شاهزاده روم"، روایتی از تاریخ اسلام و زندگی ائمه اطهار (علیهم السلام) و به خصوص ولادت امام عصر (عج) به عنوان یکی از پوشیده ترین و در حقیقت شگفت انگیز ترین روایات شیعه است که شاید بسیاری از آن اطلاع نداشته باشند. روایتی که پیوند حیرت انگیزی مابین اسلام و مسیحیت ایجاد کرده و به نحوی موید بازگشت حضرت عیسی مسیح (علیه السلام) به هنگام ظهور و قیام مهدی صاحب الزمان (عجل الله تعالی فرجه الشریف) و در کنار ایشان است.
طرفه آنکه سازندگان اثر با هوشمندی هنرمندانه ای این روایت شگفت را در تبلیغات و تیزرها و آنونس و حتی عنوان فیلمشان پنهان ساخته و تا نیمه های فیلم نیز، تماشاگر، متوجه اصل و انتهای ماجرا نمی شود. بسیاری از تماشاگران تا زمان دیدن فیلم، متوجه نبودند که به تماشای چه فیلمی آمده اند و این به قول معروف سورپرایز که آنان را از ورای یک کارتون شاد و سرحال و بامزه و درباره شاهزاده ای از روم ، ناگهان به ماجرای ولادت امام زمان برساند ، تماشای فیلم را بسیاری دلپذیرتر و در خاطره ها ماندگارتر می نماید.
شاید اگر از ابتدا در تبلیغات انیمیشن "شاهزاده روم" بر حکایت ولادت امام زمان (علیه السلام) تاکید می شد، مخاطب بسیار بیشتری جذب فیلم شده و فروش آن به دو تا سه برابر میزان کنونی می رسید ولی این غافلگیری دلچسب، خاطره ای ماندنی برای تماشاگر سینمای ایران خلق کرده است.
انیمیشن "شاهزاده روم"، به دلیل تولید مشترک با دو موسسه سینمایی و تصویری لبنانی، برخلاف انیمیشن های تولید شده قبلی، اکران بین المللی موفقی هم داشت و توانست قشر وسیعی از مخاطبان را در کشورهای اسلامی و عربی ، جذب خود نماید. موفقیت فیلم آنچنان بود که در وب سایت معتبر سینمایی IMDB امتیاز 1/8 از 10 را به خود اختصاص داد که امتیاز فوق العاده بالایی محسوب می شود. این در حالی است که موفق ترین انیمیشن بلند سینمایی تا پیش از این یعنی "تهران 1500" در همین وب سایت IMDB امتیاز 9/4 از 10 را گرفته بود که امتیاز مطلوبی به نظر نمی آید.
توفیق انیمیشن "شاهزاده روم" چه در به تصویر کشیدن یک روایت مهم اسلامی، چه در ارائه ساختاری استاندارد و جذاب و چه در جذب مخاطب انبوه و مربوط، بار دیگر راه حل بحران امروز سینمای ایران را حتی در سخت ترین و پیچیده ترین حیطه ها یعنی میدان انیمیشن به نمایش گذارد که اگر این سینما به روایات و حکایات مرتبط با باورها و اعتقادات و زندگی مردم این سرزمین بپردازد، قطعا مخاطب انبوه را خواهد داشت و تماشاگران قهر کرده از سالن های سینما را دوباره به این سینما خواهد کشانید.
در سال 1394 دو اتفاق مبارک رقم خورد که قطعا دلیل محکم و منطقی برای خروج از بحران تماشاگر سینمای ایران می توانند قلمداد شوند: نمایش و اکران فیلم "محمد رسول الله" (صلی الله علیه و آله) که با رقمی معادل 30 میلیارد تومان (با احتساب دارا بودن فقط نیمی از سانس های فیلم های دیگر) و اکران عمومی انیمیشن "شاهزاده روم" که با فروشی بیش از 3 میلیارد تومان و چند اکران بین المللی تا اینجا، فصلی نوین در سینمای انیمیشن این سرزمین گشوده است.